List zastawny to nowy instrument rynku kapitałowego w Polsce. Nowy jest jednakże dla współczesnego inwestora, ponieważ w okresie Polski międzywojennej był doskonale znanym i popularnym papierem wartościowym. Jest to rodzaj długoterminowego papieru dłużnego, podobny do obligacji o bardzo wysokim poziomie bezpieczeństwa. Wysoki poziom bezpieczeństwa gwarantuje podstawa jego emisji. Podstawą tą są wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych kredytów. W polskim prawodawstwie jedynie wyspecjalizowane banki hipoteczne są uprawnione do emitowania listów zastawnych i jest to dla nich główne źródło refinansowania działalności kredytowej. W dużym uproszczeniu działalność banku hipotecznego polega na udzielaniu kredytów na warunkach określonych w Ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych, oraz emitowaniu listów zastawnych, natomiast środki pozyskane w ten sposób bank przeznacza na finansowanie kolejnych kredytów.

Rodzaje listów zastawnych

W zależności od podstawy emisji wyróżnia się dwa rodzaje listów zastawnych:
-hipoteczne listy zastawne, w przypadku których podstawą emisji są wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych kredytów zabezpieczonych spełniającymi ustawowe warunki hipotekami na rzecz banku,
-publiczne listy zastawne - emitowane na podstawie kredytów udzielonych bezpośrednio podmiotom o charakterze publicznym, bądź, co bardziej prawdopodobne, przez te instytucje gwarantowanych lub poręczanych. Instytucje publiczne to w myśl ustawy Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Wspólnoty Europejskie oraz europejskie lub światowe instytucje finansowe.

Bezpieczeństwo listów zastawnych

Bezpieczeństwo listów zastawnych wynika z przepisów dotyczących postępowania w przypadku upadłości banku hipotecznego - ich emitenta. W takiej sytuacji należności posiadaczy listów zastawnych zaspokajane są w pierwszej kolejności, w pełnej wysokości, wraz z należnymi odsetkami przed innymi zobowiązaniami banku. Źródłem środków są tutaj zabezpieczenia hipoteczne lub w przypadku listów publicznych, poręczenia lub gwarancje instytucji publicznych, dotyczące kredytów będących podstawą emisji. Rygory ustawy gwarantują, że zabezpieczenia w pełni pokryją zobowiązania banku z tytułu emisji listów zastawnych, a ich posiadacze zostaną zaspokojeni w pełnym wymiarze.

Tak więc ryzyko inwestowania w listy zastawne porównywalne jest z ryzykiem inwestycji w papiery skarbowe i podobnie kształtują się ich rentowności na rynkach gdzie te instrumenty są bardziej rozpowszechnione, jak Niemcy czy Dania. O bezpieczeństwie inwestycji w listy zastawne niech świadczy także fakt, że w całej ponad stuletniej historii funkcjonowania banków hipotecznych w Niemczech nie było przypadku bankructwa takiego banku.

List zastawny w Polsce

Aktualnie w Polsce nie istnieje jeszcze rynek listów zastawnych z prawdziwego zdarzenia. Działalność operacyjną prowadzątrzy banki hipoteczne: Rheinhyp - BRE Bank Hipoteczny oraz HypoVereinsbank Bank Hipoteczny oraz najmłodszy stażem Śląski Bank Hipoteczny. Emisje listów zastawnych na rynku polskim, przeprowadane dotąd przez Rheinhyp - BRE oraz HypoVereinsbank miały charakter niepubliczny i całe emisje zostały objęte przez właścicieli i założycieli banków hipotecznych, odpowiednio: BRE Bank S.A. i Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. Celem pionierów bankowości hipotecznej w Polsce jest przeprowadzenie w roku 2002 pierwszej publicznej emisji, która będzie kolejnym krokiem w rozwoju polskiego rynku listów zastawnych. Dopiero to umożliwi nabywanie listów zastawnych inwestorom instytucjonalnym takim jak Otwarte Fundusze Emerytalne, Fundusze Inwestycyjne czy instytucje ubezpieczeniowe, ponieważ tylko instrumenty będące w obrocie publicznym, ograniczanym ustawowymi limitami inwestycyjnymi. Listy zastawne są dla nich wyjątkowo atrakcyjną lokatą, gdyż docelowo ich terminy umorzenia mają odpowiadać długościom kredytów mieszkaniowych będących podstawą ich emisji, a więc mogą sięgać nawet 25 lat. Tak długich lokat na polskim rynku kapitałowym nie ma wcale.

Listy zastawne na giełdzie

Inwestorzy instytucjonalni w Niemczech stanowią przeważającą część nabywców listów zastawnych, jednakże instrumenty te, znajdując się w obrocie giełdowym, dostępne są także dla indywidualnych inwestorów i stanowią z pewnością dobrą alternatywę dla obligacji skarbu państwa, szczególnie ze względu na wyższą rentowność. Wprowadzenie listów zastawnych na Giełdę Papierów Wartościowych jest więc perspektywicznym celem rozwoju bankowości hipotecznej w Polsce. Pozostało jednak jeszcze wiele przeszkód do usunięcia, zarówno natury prawnej, jak i dotyczących ogólnej sytuacji ekonomicznej kraju, bo przy niestabilej inflacji oraz stosunkowo wysokich stopach procentowych, emisja długoterminowych instrumentów dłużnych o stałym kuponiej, a taki mają mieć docelowo listy zastawne, jest ryzykowna i nieopłacalna.